Nachtwacht

Mijn moeder is kunstenaar en bezocht het Rijks voor het eerst. We holden achter aan haar door het einde van de eregalerij en leerden kijken door haar ogen. Wat het Rijks zo prachtig heeft gedaan is dat het de Nachtwacht heeft opgehangen tussen enorme doeken van genre- en tijdsgenoten. Mijn moeder dwong ons om alle doeken goed te bekijken en de verschillen te benoemen. "Wat zie je? Kijk naar die koppen! Zie je het verschil?" Stukje bij beetje kwamen we erachter dat Rembrandt een schilderij dat hij in opdracht maakte toch naar zijn eigen hand zette. Waar op een ander schilderij alle personen vooraan stonden en evenveel belicht werden, schilderde Rembrandt wat hij zelf zag, niet wat zijn opdrachtgevers graag hadden gezien. Hiermee brak hij met de tradities, en z'n opdrachtgevers pikten het nog ook. Dat is wat een kunstenaar een groot kunstenaar maakt.

En dit is wat een leraar een goede leraar maakt. Mijn moeder was voor het eerst in de eregalerij, maar ze liet ons meekijken met wat er op dat moment in haar hoofd gebeurde. Ze keek niet alleen, maar ze zag en ze leerde ons zien. Waarschijnlijk leerden we niets wat nog niet over Rembrandt is geschreven, maar er kon geen audiotour, boek of hoorcollege op tegen wat er hier gebeurde. We liepen verder door het museum, maar namen nog weinig op. Zien kost energie.

Ik durf niet in het middelbaar onderwijs te werken. Ik ben bang dat mijn leerlingen me doorhebben als ik doceer over 'Karel ende Elegast' zonder dat ik zelf begrijp waarom ik dit doe en waarom dit zo'n geweldig werk zou zijn. Ik zie het nut niet van de hele canon kennen. Ik kan mijn leerlingen leren lezen, maar ik kan ze niet alles leren begrijpen, doen inzien wat hier zo speciaal is.

Deze week barstte de discussie rondom het schoolvak Nederlands los. Het zou saai zijn en moet nodig worden veranderd. Er moet meer aandacht komen voor argumentatie en taalkunde. Ik kan het hier alleen maar mee eens zijn, want dan hoef ik geen 'Karel ende Elegast' te behandelen als ik ooit nog eens een carrièreswitch maak. Ik zie een herziening van het curriculum echter niet als het ei van Columbus. Ik zou het juist zo prachtig vinden als de docent weer zelf mocht bepalen wat hij behandelt en niet een curriculumcommissie. Ik kan vol liefde vertellen over Reve en ik ben ervan overtuigd dat ik leerlingen een werk kan laten doorgronden, maar dan hebben we hier wel een paar weken de tijd voor nodig en dan moet het wel op mijn manier.

Toen ik op de universiteit leerde lezen, maar dan ook echt leerde lezen, stond mijn wereld op z'n kop. Ik leerde boeken anders te lezen, maar ook films en schilderijen anders te bekijken: intertekstualiteit, context, stijlfiguren. Zelfs muziek veranderde. Ik leerde meer van het wekenlang in één boek duiken dan ik van de oppervlakkige behandeling van de canon had geleerd op mijn middelbare school. Zie hier de meerwaarde van een vrije docent, van genoeg tijd en van liefde voor een werk.

"Kijk die hand! Dit is gewoon eng! Kijk nou wat ie hier doet!" Sommige kreten van mijn moeder over de Nachtwacht begrijp ik nog steeds niet, maar leraren zijn hun leerlingen dan ook altijd een stapje voor. Wat ik wel heb geleerd is hoe ik voortaan kan kijken, en dat ik nog veel kan leren van mijn moeder.